Motivatie wordt vaak verkeerd begrepen. Wat is het precies? Waarom heeft het zoveel invloed op ons gedrag? En hoe kan het dat de ene persoon meer motivatie lijkt te hebben dan de andere? In dit artikel geef ik je inzicht in deze vragen, gebaseerd op de Zelfdeterminatietheorie (ZDT) en de Psychologische Basisbehoeftentheorie (PBNT).

Wat is motivatie en hoe ontstaat het?

Motivatie is de kracht die ons aanzet tot actie. Volgens de PBNT, een onderdeel van de ZDT, ervaren mensen meer motivatie en welzijn wanneer hun drie psychologische basisbehoeften — autonomie, competentie en verbondenheid — worden bevredigd. Andersom geldt dat het niet vervullen van deze behoeften leidt tot minder motivatie en een slechter welzijn.

Wanneer we dingen doen die passen bij onze waarden, wanneer we betekenisvolle relaties hebben, en wanneer we ons competent voelen, neemt onze motivatie toe. Dit zorgt ervoor dat we beter presteren en ons gelukkiger voelen.

Het ZDT motivatiecontinuüm: gecontroleerde motivatie

Vroeger werd gedacht dat belonen of straffen dé manier was om mensen te motiveren. Onderzoek heeft echter aangetoond dat dit niet altijd werkt. Een klassiek voorbeeld is het experiment waarbij kinderen beloond werden voor het maken van een tekening. In plaats van meer gemotiveerd te raken, verloren ze hun natuurlijke interesse in de activiteit.

Dit experiment laat een verschuiving zien van intrinsieke motivatie (de activiteit zelf is leuk) naar externe motivatie (de beloning is de drijfveer). Hieruit blijkt dat niet alleen de hoeveelheid motivatie belangrijk is, maar ook het type motivatie.

Soms weten we niet waarom we iets doen. We doen het wel, maar het voelt doelloos of niet interessant. Dit noemen we amotivatie. Daarnaast zijn er mensen die zich laten drijven door negatieve gevoelens zoals schaamte of schuld. Dit heet geïntrojecteerde motivatie, en we zien deze vorm steeds vaker voorkomen, vooral door de druk van sociale media.

Het ZDT motivatiecontinuüm: autonome motivatie

Hoe meer onze motivatie geïnternaliseerd is, hoe duurzamer deze wordt. Dit betekent dat niet alleen intrinsieke motivatie duurzaam is; ook extrinsieke motivatie kan dat zijn, zolang het in lijn is met onze waarden.

Stel, je hebt een baan die misschien niet je droombaan is, maar je vindt het belangrijk om voor je gezin te zorgen. Dit is een voorbeeld van geïntegreerde motivatie. Je doet het niet omdat je het leuk vindt, maar omdat het past bij je normen en waarden. Deze vorm van extrinsieke motivatie is duurzaam omdat je er vrijwillig voor kiest.

Geïdentificeerde motivatie is weer een andere vorm van extrinsieke motivatie. Hierbij hecht je waarde aan de uitkomst van een doel. Een voorbeeld is sporten omdat je weet dat het goed is voor je gezondheid. Het verschil met geïntegreerde motivatie is dat sporten niet per se onderdeel van je identiteit is, maar je wel de voordelen ervan inziet. Wat mij betreft kunnen we de termen intrinsiek en extrinsiek vergeten en zouden we willen kijken naar autonoom (vrijwillig) of gecontroleerd (opgelegd).

Kan motivatie meer of minder worden?

Motivatie kan fluctueren. Er zijn twee manieren waarop motivatie beïnvloed kan worden: door het bevredigen of frustreren van onze psychologische basisbehoeften, en door de betekenis die we aan situaties geven.

Als je dingen doet waar je zelf voor hebt gekozen, als je betekenisvolle relaties hebt, en als je je competent voelt in wat je doet, neemt je motivatie toe. Daarnaast kan het veranderen van de betekenis die je aan een situatie geeft ook je motivatie veranderen. Denk bijvoorbeeld aan een moeilijke week waarin je even de motivatie verliest. Door terug te denken aan het grotere doel dat je hebt gesteld, kun je jezelf weer opladen en gemotiveerd raken.

Verschillende vormen van motivatie

Motivatie kan verschuiven van gecontroleerd naar autonoom, en andersom. Stel je voor dat je altijd met plezier 10.000 stappen per dag zet. Opeens veranderen er dingen in jouw leven en begint dit een verplichting te worden, en voel je je schuldig als je maar 9.000 stappen hebt gehaald. Wat eerst een vrije keuze was, verandert in een 'moetje'. Hier verschuift dus de motivatievorm van waarden-gedreven naar interne druk.

Andersom kan het zo zijn dat je die 10.000 stappen per dag altijd zette om zo een schuldgevoel te voorkomen, omdat je dacht dat het zetten van veel stappen noodzakelijk is om af te vallen. Maar in een coachingstraject kwam je erachter dat je je in jouw ideale leven helemaal niet zoveel bezig wilt houden met dit soort doelen. Mogelijk liggen jouw waarden vooral bij helpen en iets betekenen voor de maatschappij. Wandelen kun je dan vooral doen als zelfzorg zodat je daarmee er voor anderen kunt zijn. Zo krijgt dezelfde actie ineens een hele andere betekenis.

Wil je meer weten over hoe je duurzaam doelen kunt bereiken zonder terugval in oude patronen? Plan dan een gratis gesprek in via deze link.