Waarom is gezondheid geen basisbehoefte?
Ik wil je in dit artikel meer gaan vertellen over waarom bijvoorbeeld gezondheid géén basisbehoefte is. En hier is veel verwarring over. Want wat maakt een basisbehoefte nou een basisbehoefte? Waar raken mensen van nature door gedreven? Wat verklaart ons gedrag en ons welzijn? In dit artikel vertel ik je er meer over.
De psychologische basisbehoeften waar ik het over heb zijn:
Sociale relaties (ook wel binding genoemd)
Autonomie
Rechtvaardigheid*
Competentie
*Officieel is rechtvaardigheid nog niet opgenomen in de zelfdeterminatietheorie, maar er zijn hele sterke aanwijzingen ontdekt om te kunnen stellen dat dit ook een van de psychologische basisbehoeften is van de mens.
We korten deze behoeften ook wel af als BARC.
Wat maakt een basisbehoefte nou een basisbehoefte?
Waarom is gezondheid of veiligheid bijvoorbeeld geen basisbehoefte? Of eigenwaarde of zingeving?
Men noemt het pas een basisbehoefte wanneer deze behoefte cross cultureel geldt. Oftewel: wanneer we deze behoefte over de hele wereld terug zien komen. Daarnaast zal het welbevinden en motivatie toenemen zodra je deze behoefte bevredigd en afnemen zodra je deze behoefte frustreert.
Gezondheid is geen basisbehoefte.
En dit komt omdat wanneer je ziek bent en je vervolgens weer beter zou worden het welbevinden wél toe zal nemen, maar wanneer je eenmaal beter bent en dus gezond bent, het wel bevinden niet nóg verder zal toenemen. Er is namelijk niemand die 's ochtends opstaat met het idee: 'laat ik vandaag eens de hele dag lekker gezond gaan doen' en morgen weer, en overmorgen ook weer, etc. Het zit simpelweg niet in de natuur van de mens. Wij mensen worden dus van nature niet gedreven door gezondheidsdoelen.
En hoe zit dat met veiligheid?
Ook veiligheid is géén basisbehoefte. Zodra er oorlog zou komen neemt het welbevinden af. Maar zodra de vrede terugkeert neemt het toe tot het punt waar je was, maar valt het daarna niet verder te bevredigen. Niemand bedenkt zich iedere dag opnieuw iets om het leven veiliger te maken. Simpelweg omdat wij mensen ook niet gedreven worden door veiligheid.
En hoe zit dat met zingeving en eigenwaarde?
Zingeving is een ervaring van samenhang waarbij dit je een gevoel geeft dat de ervaringen van iemand of het leven zelf zinvol zijn. Daarnaast ervaren we zingeving wanneer we waardevolle doelen nastreven en als we betekenisvolle activiteiten verrichten die van waarde voor ons zijn.
Eigenwaarde gaat over hoe jij denkt dat andere mensen over jou denken. Je eigenwaarde kan hoog zijn wanneer je een positief beeld hebt over hoe andere mensen over jou denken, of kan laag zijn wanneer je een negatief beeld hebt over hoe andere mensen over jou denken.
Beiden zijn het geen basisbehoeften, maar een gevolg van bevredigde psychologische basisbehoeften.
Als je namelijk iets in je leven doet dat voor jou erg betekenisvol is, waarbij je ook iets bijdraagt (rechtvaardigheid), dat in lijn ligt met je waarden (autonomie), waarin je je verbindt met anderen (binding) en je je kunt uiten in datgeen waar je goed in bent (competentie), dan leidt dat tot een ervaring wat we zingeving noemen. In hetzelfde voorbeeld kun je ook samenwerken (rechtvaardigheid), jezelf zijn (autonomie), voel je je begrepen (binding) en word je gewaardeerd (competentie). En dat leidt tot een hoge(re) eigenwaarde.
Focus op symptomen?
Bovenstaande afbeelding laat zien waar het allemaal om draait.
Vitaliteit is de energie die je voelt om je eigen doelen na te streven in het leven. Het uitgangspunt van vitaliteit is niet gezondheid, maar waardigheid. Het idee dat iedereen waarde heeft, zelfs als mensen niet nuttig zijn, waarbij je van waarde bent voor een ander en iedereen wordt behandelt op basis van gelijkwaardigheid. En dit verkrijg je door je basisbehoeften op een morele wijze te bevredigen. Dit omdat we als mens dienen samen te werken, omdat we niet zonder elkaar kunnen.
Een toename van waardigheid, leidt tot meer vitaliteit.
Zaken als weerbaarheid, eigenwaarde, zingeving, welbevinden en het kunnen hanteren van een gezonde leefstijl, zijn in de praktijk niet meer dan symptomen van een gebrek aan waardigheid.
Precies dit is de reden dat het voor heel veel mensen lastig is om een gezonde leefstijl vol te houden, wanneer men tijdens verandering (of tijdens trajecten), de nadruk legt op gezondheid.
Gezondheid is namelijk het uitgangspunt bij leefstijl. Maar het volhouden van een gezonde leefstijl heeft weinig met leefstijl te maken. We zien dat mensen het de eerste maanden wel vol kan houden, maar vaak naar een half jaar al weer afhaken. Sommige houden het wat langer vol, bij sommige gaat het met schommelingen, maar 80% is binnen 5 jaar teruggevallen.
En dit komt niet doordat ze niet weten hoe ze gezond moeten leven. Want dat weten de meeste mensen dondersgoed.
Het komt wel door motivatie. En om specifiek te zijn: autonome motivatie. En precies dat is waar het volgende artikel over zal gaan.
