Sociaal vergelijk
Als we denken aan stress, associëren we dat doorgaans met iets negatiefs. Maar stress heeft ook een positieve kant. Het wordt pas ervaren als negatieve stress zodra we de perceptie hebben van controle verlies. Zolang dat niet het geval is, is er sprake van positieve stress en zal het je helpen om gefocust te zijn en om prestaties te kunnen leveren. Interessant daarbij is ook dat hoe jij denkt over stress voor een groot deel ook bepaald hoeveel stress je daadwerkelijk ervaart.
Een overmaat aan negatieve stress is slecht voor onze gezondheid. Het activeert namelijk het immuunsysteem, wat gepaard gaat met lage graad inflammatie. Daarnaast zien we dat het hebben van veel stress het vormen van gewoontes aanzienlijk lastiger maakt en beïnvloedt veel stress ook onze slaap en welzijn. Waar deze negatieve stress vandaan komt en wat je ertegen kunt doen ga ik je laten zien in dit aritkel.
De top 3 stressoorzaken
Perfectionisme (de beste versie van jezelf druk)
De harmonie willen bewaren
Overmatig controle willen behouden
Perfectionisme
Wanneer jouw innerlijke kompas niet goed staat afgesteld, maar telkens rondjes draait, raak je de weg kwijt. Wanneer we niet weten wat we zelf belangrijk vinden, gaan we het verhaal van anderen overnemen. Dit vergelijken met anderen leidt tot richtingloosheid en perfectionisme. We noemen dit ook wel ‘de beste versie van jezelf druk’.
Laten we eerst eens kijken waar dit sociaal vergelijk vandaan komt? Want waarom kan persoon A prima door zijn Instagram scrollen, knappe lichamen zien en roept dit vervolgens geen negatieve gedachten op en heeft persoon B hier wel last van? Ligt het dan aan de content die ze zien of is er iets anders wat er verschilt? Daar duiken we verderop in dit artikel in!
Laten we in ieder geval alvast vooropstellen dat het advies “stop met vergelijken” een waardeloos advies is! Mensen zijn nou eenmaal gemaakt om ons met anderen te vergelijken. Het is een evolutionair proces om te kijken hoe we in de groep liggen en daarmee om te bepalen wat onze waarde is ten opzichte van de rest. Het gaat hier dus over waardigheid!
Sociaal vergelijk
We kennen meerdere vormen van sociaal vergelijk:
Opwaarts identificeren: Je ziet jezelf als hetzelfde of gelijkwaardig als anderen die je als superieur (iemand met een hogere status in vergelijking tot anderen) beschouwd. Vanuit hier richt je je op de overeenkomsten wat jou je beter laat voelen. Dit zijn heel vaak jouw inspiratiebronnen. Ze doen we hetzelfde als jij, maar net iets anders, of net iets beter. Deze inspiratie gaat gepaard met energie om doelen na te streven en zou je kunnen zien als een positieve vorm van sociaal vergelijk.
Neerwaarts identificeren: Je ziet jezelf hetzelfde of gelijkwaardig als anderen die je als inferieur (iemand met een lagere status in vergelijking tot anderen) beschouwt. Vanuit hier richt je je op de overkomsten waardoor je jezelf minderwaardig gaat voelen. Je eigenwaarde daalt doordat je jezelf als ‘net zo slecht’ ziet als die andere ‘loser’.
Opwaarts contrasteren: Je kijkt op tegen mensen die je als superieur (iemand met een hogere status in vergelijking tot anderen) beschouwt. Je richt je hierbij op de verschillen die jezelf minderwaardig laten voelen. Dit voelt als falen, want een ander heeft/kan veel meer dan jij van een bepaald talent of bezit. Dit gaat vaak gepaard met een gevoel van schaamte of schuldgevoel.
Neerwaarts contrasteren: Je kijkt neer op anderen die je als inferieur (iemand met een lagere status in vergelijking tot anderen) beschouwt. Hierbij richt je je op de verschillen en dat geeft je een goed gevoel. Hierbij ben jij diegene die zichzelf al (ver) boven een ander plaatst, wat meestal gepaard gaat met trots.
Zoals je ziet is vergelijken met anderen zeker niet altijd een probleem! Het zijn gefrustreerde psychologische basisbehoeften waar het ‘m in zit wanneer mensen neigen naar neerwaarts identificeren of opwaarts contrasteren.
Eigenwaarde is namelijk niets anders dan een symptoom van tekortkomingen in je basisbehoeften. Deze tekortkomingen ontstaan vaak door een te hoge lat. Er is overigens niets mis met ambitieuze doelen (een hoge lat), maar er is wel een probleem als deze lat gebaseerd is op schaamte/schuldgevoelens. De doelen die je wilt bereiken liggen niet in lijn het bevredigen van onze psychologische basisbehoeften (PBB). Althans, we zijn wel gedreven om onze PBB te bevredigen, maar men kiest de verkeerde doelen en de verkeerde route waardoor de PBB alleen maar meer gefrustreerd raken. Zeker wanneer we niet weten wie we zelf zijn, dus wat we zelf interessant of belangrijk vinden, we ons niet erg geaccepteerd en gewaardeerd voelen en maar weinig meesterschap ervaren, gaan we ons meer richten op nuttig zijn voor de groep. Want “wat vindt de groep wel niet van mij?” Een pad welke we vervolgens ingaan door veel extrinsieke doelen zoals imago of financieel na te jagen.
In de basis zit het ‘m in een gebrek aan een goed verhaal. Rolmodellen kunnen je helpen om inspiratie te halen om doelen na te streven. Waar je vroeger zo in de sporen trad van je vader, omdat hij bakker was bijvoorbeeld, kan dat vandaag de dag niet meer. De maatschappij is in relatief korte tijd zó snel veranderd, dat ook jouw ouders en leraren zullen verdwalen in deze wereld. Dus zij zullen in veel gevallen niet de juiste rolmodel zijn.
We zullen dus ons eigen verhaal moeten smeden. Sociaal vergelijken gaat over mensen, terwijl je veel meer bezig zou willen zijn wat je kunt doen op taakniveau. Laten we hier eens een voorbeeld van nemen. Bijvoorbeeld gitaar spelen. Je weet dat je nooit dat niveau van jouw idool gaat bereiken, maar misschien laat je je inspireren op het moment dat jouw idool een mooi stuk speelt, waar hij waarschijnlijk niet eens voor geoefend heeft. Die persoon is heeft een extreme mate van talent. Jij vindt dit zó inspirerend en zo’n mooi stuk dat jij wél bereid bent om hiervoor te oefenen. Je bent geïnspireerd door de persoon, maar je focust je op de activiteit. En dan gaat het heel vaak over zelfexpressie en meesterschap (intrinsieke doelen die je behoeften bevredigen) en niet over de persoon.
Verder wil je ontdekken wat belangrijk is voor jou! Wat zijn jouw persoonlijke waarden? Wat zijn jouw intrinsieke interesses? Welke mensen zijn belangrijk voor jou? En hoe vertaald zich dit naar intrinsieke ontwikkeldoelen? Op die manier creëer je je eigen kaders voor een waardig leven. Goed is al goed genoeg, want het proces om je behoeften te bevredigen, werkt, zoals de naam al verklapt, bevredigend!
Social media
Social media heeft een grote invloed op sociale vergelijking en kunnen leiden tot psychische gezondheidsklachten. Vrouwen vergelijken zichzelf vaker opwaarts dan mannen en vertonen meer problematisch gedrag op sociale media. Het contrasteren in plaats van identificeren met anderen kan leiden tot negatieve gevoelens. Het bereiken van geluk en bevrediging van psychologische basisbehoeften kan dienen als tegengif tegen de negatieve effecten van sociale vergelijking op sociale media. Problematisch gebruik van sociale media is vaak een copingmechanisme voor onderliggende problemen.
Samenvatting toepassing sociaal vergelijk
De kennis van sociale vergelijking kan worden toegepast door:
Vergelijkingen te maken met degenen waarmee je je het beste identificeert.
Te focussen op persoonlijke vooruitgang door jezelf te vergelijken met je eerdere prestaties.
Activiteiten te kiezen die psychologische basisbehoeften bevredigen, zoals autonomie, betekenisvolle relaties, competentie en rechtvaardigheid.
